T.C. Mİllî Eğİtİm BakanlIğI
MANİSA / SALİHLİ - Salihli Rehberlik ve Araştırma Merkezi
Kişinin bedensel ve ruhsal varlığını tehlikede görmesi sonucu yaşadığı huzursuzluk, kişide korku ve kaygıya sebep olmaktadır. Kişinin yaşamını tehdit eden gerçek tehlike karşısında hissettiği duygu korku, ortada somut herhangi bir sebep yokken yaşadığı huzursuzluk ve tedirginlik hali ise kaygı olarak adlandırılmaktadır. Kaygının arttığı durumlarda belirtiler hem ruhsal olarak hem de fizyolojik yani bedensel olarak ortaya çıkabilmektedir (Şahin, 2019). Kaygı, mutluluk, üzüntü, öfke gibi gayet normal bir duygudur. Kaygı duygusunun kaygı bozukluğu haline gelmesi bu duygunun aşırıya kaçmasından kaynaklanmaktadır. Kişinin gündelik hayatının olumsuz yönde etkilenmesiyle artık kaygı, kaygı bozukluğu haline gelir (Kaygı bozuklukları, t.y.).
Kaygı bozukluklarının türlerinden olan sınav kaygısı ve gelecek kaygısı, sınavlara hazırlanan öğrencilerde görülmektedir. Öğrenciler yaşadıkları bu kaygıyla baş ettikleri müddetçe çalışmalarının karşılığını alır ve başarılı olurlar. Bu kaygı ile başa çıkma zor ancak oldukça önemlidir (Karakaş, 2013).
Çocuğunuzdaki Kaygıyı Nasıl Fark Edebilirsiniz?
Özellikle çocuklukta ve ergenlik çağında görülen gelecek kaygısı, kontrol altına alınması gereken bir durumdur. Çocukluk ve ergenlikte gelişen gelecek kaygısını hafife almak doğru değildir ve geçici bir durummuş gibi davranılıp göz ardı edilmemelidir. Kaygı bozukluğu korku, öfke, sinirlilik, endişe, çaresizlik gibi hisleri de beraberinde getirir. Çocuğunuzun o yaşlarda geliştirdiği gelecek kaygısının, ilerleyen hayatında da belirleyici bir faktör olarak devamlılığını sürdürme riski vardır. Bu gibi durumlarda özellikle çocuğunuza okul başarısı, ders notları gibi konularda baskı yapmamak, ona anlayışla yaklaşmak ve çocuğunuzda gözlemlediğiniz herhangi bir kaygı bozukluğu durumunda bir uzman psikologdan yardım almak en doğru seçenektir.
Birçok genç ne yazık ki sınav sistemi, okul başarısı gibi konular söz konusu olduğunda oldukça yıpranıyor. Gelecek kaygısı, özellikle genç nüfus üzerinde büyük bir baskı ve stres oluşturan bir durumlar bütününü simgelemektedir. Genç bireylerin yıllar sonra nasıl geçineceklerini, işlerinde mutlu olup olmayacaklarını, sektörlerinin zarar görüp görmeyeceğini ve bunlar gibi binlerce soru nedeniyle sürekli bir sorgulama halinin olması gelecek kaygısını oluşturmaktadır.
Kaygının bazı belirtileri aşağıdaki gibidir:
Kariyer ve Gelecek Kaygı Düzeyinin Yaygınlığı
Ülkemizde öğrencilerin kaygıları üniversite sınavı öncesinde başlamaktadır ve üniversiteli olmalarıyla kaygıları bitmemektedir. Öğrenim hayatları boyunca öğrenimin gördükleri şehirden, sosyoekonomik düzeye, üniversite ortamındaki ilişkilerden, barınma sorununa kadar birçok faktör öğrencilerin kaygıları üzerinde etkili olmaktadır. Üniversite hayatlarının son yıllarında ise üniversite öğrencilerinde gelecek endişesi ve bununla bağlantılı olarak işsizlik kaygısı baş göstermeye başlamaktadır (Dursun ve Aytaç, 2009).
Kariyer ve Gelecek Kaygısının Etkileri
Kariyer gelişiminin sorumluluğu bireydedir. Bu farkındalık, kişiyi hedeflerine ulaşmasını sağlayacak planları oluşturmaya ve kariyer fırsatlarını araştırmaya yönelten güçlü bir motivasyondur. Elbette ki seçilen alanda başarılı olabilmek için yetenek ve bilgi düzeyine uygun bir kariyer planı yapması da gerekmektedir (Tanoli, 2016). Şüphesiz bu süreç pek çok faktörden etkilenebilmektedir (Khasawneh, 2010). Griggs (1995), öğrencilerin kariyer planlama gelişim süreci üzerinde "ebeveyn etkisi, arkadaş ya da akran etkisi, öğretmen etkisi, toplumsal cinsiyet rolüne ilişkin beklentiler ve olumsuz olaylar" gibi faktörlerin çok önemli olduğuna dikkat çekmiştir. Yazara göre bu faktörlerin olumlu etkileri çoğaldığında ve olumsuz etkileri kontrol edildiğinde geleceğe ilişkin tutarlı ve başarılı bir kariyer planı yapılandırmak daha olası olmaktadır. (Güldü ve Ersoy-Kart, 2017).
Genç işsizliğinin ülkemizde bir sorun olması, eğitim gören gençler arasında daha eğitimlerini tamamlamadan bir kaygı yaşamalarına sebep olmaktadır. Özellikle üniversite öğrencileri arasında, mezun olduktan sonra iş bulamayacakları endişesi, kaygı düzeylerinin artmasına yol açmaktadır. Bu kaygı düzeyi, gençleri ruhsal olarak yıpratmaktadır. Okuldan iş dünyasına geçiş süreci yaşayan genç insanların işsizlik karşısında ruhsal çöküntü yaşamaktadırlar. Bu ruhsal çöküntü, işsizlik süreci arttıkça zihinsel problemlerde, kalp-damar sorunlarında ki şikâyetlerde, hapse girme, intihar eğilimi, cana kast gibi sosyal içerikli sorunlarda artışa sebep olmaktadır (Statt, 1994).
Kariyer ve Gelecek Kaygısına Bakış Açısı
Kariyer, günümüzde ilişkisel olarak görülmektedir. İş zorlukları, ilişkileri ve tecrübeleri ile birlikte tutum ve davranışlardan daha fazla şey öğrenmeye odaklı bir iş çevresinde, bireyi başarıya ulaştıran bir çalışma çabasıdır. Bununla birlikte, bireysel başarı ise; prestij, bağımsız çalışma, sosyoekonomik statü, maaş, taşınabilir kariyer unsurlarını kapsayabilir ve bireyin iç ve dış çevreyi algılamasına dayanmaktadır (Carden, 2007).
Günümüzde kariyer gelişim süreci geçmiş dönemlere göre daha karmaşık gözükmektedir. Ancak bu karmaşıklıkla birlikte yeni kariyer yöntemleri de geliştirilmektedir ve bu sorunlar hem çalışan hem işletme yararına çözümlenmeye çalışılmaktadır (Aktaş, 2015).
Öneriler
Kariyer planlama, bireyin hem özel hayatı hem de çalışma yaşamıyla ilgili planlarını içerir. Bireyin bu planı oluşturabilmesi için öncelikle yeteneklerini, ilgi alanlarını, zayıf ve güçlü yönlerini değerlendirmesi ve bilmesi, ardından kariyer alanlarını tanıması gereklidir. Daha sonra kariyer amaçlarına uygun kariyer fırsatlarını incelemeli, amaçlarını belirlemeli ve amaçlarını gerçekleştirmek için hazırladığı planı uygulamalıdır (Aytaç, 2005).
Ercan ÇAKMAK
Psikolojik Danışman/Rehber Öğretmen
