Tam zamanlı kaynaştırma eğitiminde sınıf öğretmeninin görev ve sorumluluklarını şu alt başlıklarda toplayabiliriz.

1-) TANILAMA ÖNCESİ SÜREÇ: Öğretmen kaynaştırma eğitimine veya herhangi bir destek eğitime ihtiyacı olduğunu düşündüğü öğrencinin ilgi, yetenek, yeterlikleri ile yetersiz olduğu alanlar hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Öğrencinin güçlü ve zayıf yönlerini tam ve objektif bir şekilde tespit etmelidir. Bu tespit ve değerlendirme sürecinde aile bilgilendirilmeli ve öğrenciyi değerlendirirken öğrencinin aile durumunu da göz önünde bulundurmalıdır. Ayrıca bu süreçte gelişim ölçekleri, gözlem formları gibi değerlendirme araçlarından yararlanıp, yapılan görüşme ya da değerlendirmelere ilişkin elde edilen sonuçları kayıt altına almalıdır. Yapılan çalışmalar sonucunda öğrenciye uygun öğretim teknikleri uygulanmalı ve öğrenciye uygun ortam ve materyal düzenlemesi yapılmalıdır.

2-) TANILAMA SÜRECİ: Yapılan bu düzenleme ve uygulanan öğretim teknikleri sonucunda öğrencide hala akranlarından akademik, sosyal ve gelişim açısından anlamlı bir farklılık gözlemleniyorsa tanılama ve eğitsel değerlendirme süreci başlatılabilir. Bunun için öğrencinin eğitim ve öğretim sürecine ilişkin bilgilere yer verilen süreç değerlendirme raporunu düzenleyerek okul rehberlik servisi ile iş birliği yapılması gerekmektedir. Rehberlik servisinin yaptığı çalışmalar da sonuç vermez ise öğrencinin eğitsel değerlendirme isteği formu rehberlik servisi ile işbirliği yapılarak hazırlanır ve okul idaresine resmi işlemler için sunulur. Okul idaresi gerekli olan tüm tedbirlerin alınıp alınmadığını kontrol eder ve rehberlik araştırma merkezlerinden randevu talebinde bulunur. İhtiyaç halinde öğrencinin tıbbî tanısının yapılabilmesi için velinin ilgili sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi yapılabilir. Böylece tanılama sürecinde rehberlik araştırma merkezi ve tıbbi tanılama kısmına geçilmiş olur. Tanılama sürecindeki belirtilen tüm aşamalar sınıf öğretmeni, veli, rehberlik servisi ve okul idaresi ile birlikte koordineli bir şekilde yürütülür. Burada sınıf öğretmeninin dikkat etmesi gereken ve oldukça önem arz eden bir diğer husus ise Rehberlik ve Araştırma Merkezine(RAM) sunulan eğitsel değerlendirme isteği formunda öğrencinin akademik, sosyal ve gelişim durumunu objektif ve anlaşılır bir biçimde belirtmesi, RAM'da tanılama yapan öğretmenlerin öğrenciyi tanıyabilmesi ve yerinde karar vermesi için önem arz etmektedir.

3-) TANILAMA SONRASI SÜREÇ: Öğrenci gerekli tıbbi kurumlardan ve RAM'da yapılan tanılama sonrası konulan tanı ve alınan eğitim tedbiri sonrası elde edilen rapordaki eğitim tedbiri tam zamanlı kaynaştırma eğitiminden yararlanmasına yönelik ise sınıf öğretmeni bu rapora istinaden, öncelikle kendisi ve özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin eğitimini sürdüreceği sınıfta ders okutan tüm öğretmenlerin öğrencinin aldığı tanı hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir. Bu konuda eğitim ihtiyacı olan öğrencinin eğitimini sürdüreceği sınıfta ders okutan tüm öğretmenlerin özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin özellikleri ve eğitim ihtiyaçları, özel eğitim alanında kullanılan öğretim yöntem ve teknikleri, sınıf yönetimi ve davranış değiştirme, öğretim uyarlamaları ve ortam düzenlemeleri gibi konularda bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda yapılacak bilgilendirme okul idaresi veya rehberlik servisi tarafından düzenlenecek toplantılarla yapılabileceği gibi konu ile ilgili video kayıtları ya da filmler izletilmesi, özel eğitim okul/kurumları ile özel eğitim sınıflarının ziyaret edilmesi, okuma materyalleri temin edilmesi ya da bu içerikli seminerler düzenlenmesi yoluyla da gerçekleştirilebilir. Ayrıca aile de sürece dâhil edilerek çocuğunun durumu hakkında bilgilendirme yapması istenebilir. Rehberlik servisi, BEP Geliştirme Birimi ve gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmenler tarafından öğretmenlere destek sağlanarak özel eğitim ihtiyacı olan öğrenci ile ilgili eğitim sürecinin iyi yönetilmesi, öğretmenlerin özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciye karşı olumlu tutum geliştirmelerinin sağlanması yanında, öğrencinin sunulan eğitim hizmetlerinden en üst seviyede yararlanması da mümkün olabilmektedir.

Tanılama sonrası süreçte aşağıdaki adımlar izlenebilir:

Öğrencinin Sürece Hazırlanması: Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin her hangi bir davranış problemi var ise öncelikle davranış değiştirme programı hazırlanarak bu problemlerin giderilmesi ile ilgili çalışmalar yürütülmelidir. Ayrıca özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin diğer öğrenci ve öğretmenlerle etkileşim kurmasına hizmet edecek sosyal beceriler ile iletişim becerilerini kazanmasını sağlayacak etkinlikler planlanması bununla birlikte öğrenciye okulun bölümlerinin tanıtılıp okul ve sınıf kurallarının açıklanması öğrencinin okula ve sınıfa uyumunu arttıracaktır.  

Diğer Öğrencilerin Sürece Hazırlanması: Özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciyi kaynaştırma/bütünleştirme uygulamaları yoluyla sınıftaki eğitim ve öğretim sürecine dâhil etmeden önce diğer öğrencilerin bu duruma ilişkin bilgilendirilmesi sınıfa gelecek öğrencinin sosyal kabulünü arttıracağı gibi öğrencilerin karşılıklı olarak olumlu iletişim kurmalarına da hizmet edecektir. Bu kapsamda özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin yetersizlikten etkilenme durumu, yapabildikleri, sınıfta yaşanabilecek sorunlar, öğrencinin farklı davranışları ve bunlara nasıl tepki verilmesi gerektiği gibi hususlarda diğer öğrencilere açıklama yapılması sunulan eğitim hizmetlerini daha etkin ve verimli şekilde sürdürülmesini sağlayacaktır. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin yaşayabileceği güçlüklere dair örnekler verilmesi, öğrencilerin kendilerini özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin yerine koyarak neler yaşadığını ya da neler hissettiğini anlaması için yaşantılar oluşturulması, konu ile ilgili video kayıtları ya da filmler izletilmesi, özel eğitim okul/kurumları ile özel eğitim sınıflarına ziyaretler yapılması, özel eğitim ihtiyacı olan başarılı kişilerin öğrencilerle bir araya getirilerek bilgi ve deneyimlerini paylaşacakları fırsatlar oluşturulması gibi etkinlikler gerçekleştirilerek öğrencilerin bilgi ve deneyim kazanmaları sağlanabilir.

 Özel Eğitim İhtiyacı Olan Öğrencinin Ailesinin Sürece Hazırlanması: Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin ailesine çocuğun yapabildikleri, kaynaştırma/bütünleştirme uygulamaları yoluyla eğitimin neden gerekli olduğu, bu eğitimin çocuk için yararı ile bu süreçte kendilerinden beklenen rol ve sorumluluklar anlatılmalıdır. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilere sahip ailelerle grup toplantıları ya da etkinlikler planlanarak ailelerin birbirleri ile etkileşim kurmaları, yaşantı ve deneyimlerini paylaşmaları sağlanabilir.

Diğer Öğrenci Ailelerinin Sürece Hazırlanması:  Yetersizliği olmayan öğrencilerin aileleri tarafından özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciye karşı geliştirilen olumsuz tutum ve davranışlar kaynaştırma/bütünleştirme uygulamaları yoluyla eğitimin başarısını olumsuz olarak etkilemektedir. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin eğitimini sürdüreceği sınıftaki öğrencilerin ailelerinin bu uygulama ve yararı ile uygulamanın yasal dayanağı hakkında bilgilendirilmesi sunulan hizmetlerin verimliliğini arttıracağından okul idaresi ve öğretmenler tarafından gerekli çalışmaların yürütülmesi büyük önem arz etmektedir.

Eğitim Ortamının Hazırlanması: Sınıfın fiziksel ortamı ile sınıftaki materyaller ve bunların sınıf içerisindeki yerlerinin özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin ihtiyaçları doğrultusunda düzenlenmesi öğrencinin sınıfta bağımsız ve güvenli olarak hareket etmesine olanak sağlayacaktır. Ayrıca sınıftaki sıra, masa, sandalye ve tahtanın yüksekliğinin öğrencinin ihtiyacına göre ayarlanabilir olması, sınıf ortamının ışık, ses vb. etkenler açısından uygun şekilde düzenlenmesi özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin öğrenmesini destekleyeceğinden gerekli tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.

4-) BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMLARININ (BEP) HAZIRLANMASI SÜRECİ Öğrencilerin gelişim özellikleri, eğitim performansları ve eğitim ihtiyaçları doğrultusunda BEP hazırlanması ve bunun için okul idaresi tarafından BEP geliştirme biriminin oluşturulması esastır. BEP'in içeriğinde;

 • Öğrencinin eğitim performansı ile takip ettiği eğitim programı temel alınarak belirlenmiş yıllık amaçlar ile kısa dönemli amaçlara,

 • Öğrencinin alacağı destek eğitim hizmetinin türüne, süresine, sıklığına ve bu hizmetin kimler tarafından nasıl sağlanacağı bilgisine,

 • Öğretim ve değerlendirmede kullanılacak yöntem ve teknik, araç-gereç ve eğitim materyallerine,

• Eğitim ortamına ilişkin yapılması gereken düzenlemelere,

• Davranış problemleri var ise bunları önlemeye ya da azaltmaya yönelik tedbirler ile uygulanacak yöntem ve tekniklere,

• Öğrencinin kişisel bilgilerine yer verilmesi gerekmektedir.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanırken aşağıdaki aşamalar takip edilmelidir:

a. BEP Geliştirme Biriminin Oluşturulması

b. Öğrencinin Eğitsel Performans Düzeyinin Belirlenmesi:

c. Uzun ve Kısa Dönemli Amaçların Belirlenmesi

d. Öğrenciye Sunulacak Destek Hizmetlerin Belirlenmesi

e. Öğretim Materyalleri ve Öğretim Yöntemlerinin Belirlenmesi

f. Başarının Değerlendirilmesi

 5-) BİR ÜST ÖĞRENİM KURUMUNA \ MESLEKİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİ: Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin bir üst sınıfa/kademeye ya da mesleki yaşama geçiş süreçlerinde, eğitim performansları ve ihtiyaçları ile ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yapılacak yönlendirmesi büyük önem arz etmektedir. Bu süreçte öğrenci ile ilgili hazırlanmış bilgi, belge ve dosyaların ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara iletilmesi ve taraflar arasında gerekli iş birliğinin sağlanması gerekmektedir.

 Tam zamanlı kaynaştırma eğitiminde yukarıda belirtilen süreç ve adımlarda sınıf öğretmeninin görev ve sorumlulukları oldukça önemlidir. Bu yüzden sınıf öğretmeninin bu sorumluluğu tek başına kaldırması zor olacağından belirtilen her aşamada okul rehberlik servisi, okul yönetimi ve varsa kendi okulundaki özel eğitim öğretmeni, yoksa RAM'dan ve öğrencinin özel gereksinimine bağlı olarak konunun uzmanlarından yardım almaktan çekinilmemelidir. Bu şekilde üzerindeki görev ve sorumluluğu daha rahat ve doğru bir şekilde yerine getirebilir.

Abdullah BAŞER

Özel Eğitim Öğretmeni